Ekonomi Sözlüğü: Ekonomi, para ve finans terimleri ile ilgili tüm bilgilere ulaşabileceğiniz bir sözlük. Ekonomi ve finansla ilgili merak edilenler bu sözlükte!
Açık Piyasa İşlemleri (APİ) Nedir?
Açık Piyasa İşlemleri (APİ), merkez bankalarının para arzını ve likiditesini yönetmek için kullandığı bir araçtır. Bu işlemler kapsamında, merkez bankası piyasadan devlet tahvili veya bonosu satın alır veya satışa çıkarır. Bu işlemler aracılığıyla merkez bankası para arzını artırabilir veya azaltabilir, faiz oranlarını kontrol edebilir ve ekonomik istikrarı sağlayabilir. Ayrıca, APİ, para politikasının en önemli araçlarından biridir ve ekonomik büyüme, enflasyon ve işsizlik gibi makroekonomik hedeflere ulaşmak için kullanılır.
Bono Nedir?
Bono, sabit bir getiri sağlamak için ihraç edilen bir tür borç senedidir. Şirketler, finansal kuruluşlar ve hükümetler gibi çeşitli kurumlar tarafından ihraç edilebilirler. Bono sahipleri, belirli bir süre sonunda ana para ve faiz ödemesi alırlar. Bono, yatırımcılara düşük riskli bir yatırım fırsatı sunar ve genellikle likiditesi yüksek olduğundan, kolayca alınıp satılabilirler. Ayrıca, borç verenlerin faiz oranlarındaki dalgalanmaları azaltmalarına yardımcı olabilirler ve yatırımcıların portföylerinde çeşitlendirme sağlayabilirler.
Cari Açık Nedir?
Cari açık, bir ülkenin dış ticaretinde mal ve hizmetlerin ithalatı ile ihracatı arasındaki farktır. Bir ülke, ihracatından daha fazla mal ve hizmet ithal ederse, cari açık verir. Bu durumda, ülke dış borçlanma veya rezervlerini kullanarak ithalatı finanse etmek zorunda kalabilir. Cari açık, bir ülkenin ekonomik performansının bir göstergesi olarak kabul edilir ve ekonomik büyüme, enflasyon, para birimi değeri gibi pek çok faktörü etkileyebilir. Özellikle yüksek ve sürdürülemez bir cari açık, ülke ekonomisinde istikrarsızlığa ve mali kriz riskine yol açabilir.
Çapraz Kur Nedir?
Çapraz kur, iki farklı para biriminin üçüncü bir para birimi üzerinden değerlendirildiği bir döviz kuru türüdür. Örneğin, ABD doları ve Euro arasındaki çapraz kur, ABD dolarının Euro cinsinden değeri veya tersi şeklinde ifade edilir. Bu kurlar, iki para birimi arasındaki doğrudan kuru yansıtmaz, ancak üçüncü para biriminin değişim oranı üzerinden hesaplanır. Çapraz kur, uluslararası ticarette sıkça kullanılır ve yatırımcılar tarafından da takip edilir.
Deflasyon Nedir?
Deflasyon, genel mal ve hizmet fiyatlarının sürekli bir şekilde düştüğü bir ekonomik durumdur. Bu durum, talebin arzdan daha az olduğu bir ortamda oluşabilir ve genellikle ekonomik durgunluk veya resesyon dönemlerinde meydana gelir. Deflasyonun sonuçları arasında, fiyatlar düştüğü için tüketicilerin satın alma gücü artabilir ve tasarruf yapmak cazip hale gelebilir. Ancak, işletmelerin karlılığı azalabilir, yatırımlar azalabilir, işsizlik artabilir ve borçların geri ödenmesi zorlaşabilir. Ayrıca, deflasyonun sürdürülebilir olmadığına dair bir görüş vardır çünkü fiyatların sürekli düşmesi, tüketicilerin satın alma kararlarını ertelemesine ve ekonomik aktivitenin azalmasına neden olabilir.
Enflasyon Nedir?
Enflasyon, mal ve hizmetlerin fiyatlarının genel olarak sürekli bir şekilde yükseldiği bir ekonomik durumdur. Bu durum, talebin arzdan daha fazla olduğu bir ortamda meydana gelebilir ve genellikle ekonomik büyüme dönemlerinde ortaya çıkar. Enflasyonun neden olduğu sonuçlar arasında, tüketicilerin satın alma gücünün düşmesi, tasarruf yapmanın zorlaşması, işletmelerin maliyetlerinin artması ve yatırımcıların elde ettikleri gelirin değer kaybetmesi sayılabilir. Enflasyon, ekonomik istikrarsızlık ve belirsizlik yaratabilir ve merkez bankaları tarafından para politikası araçları kullanılarak kontrol altında tutulmaya çalışılır.
Faiz Nedir?
Faiz, bir borcun veya yatırımın kullanımı için ödenen bir bedeldir ve genellikle yüzde olarak ifade edilir. Borç veren veya yatırım yapan kişi, bu faiz oranı üzerinden belirli bir süre için gelir elde eder. Borç alan veya yatırım yapan kişi, borcunun veya yatırımının getirisini, faiz oranı üzerinden hesaplayarak öder veya kazanır. Faiz oranları, birçok faktöre bağlı olarak değişebilir ve özellikle merkez bankaları tarafından para politikası aracı olarak kullanılır.
Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYH) Nedir?
Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH), bir ülkenin ekonomik faaliyetlerinden elde ettiği toplam geliri ifade eder. GSYİH, bir ülkenin sınırları içindeki tüm mal ve hizmetlerin üretiminden kaynaklanan gelirleri kapsar ve belirli bir dönem için hesaplanır. GSYİH, bir ülkenin ekonomik büyümesinin ölçülmesinde önemli bir gösterge olarak kullanılır ve ülkenin ekonomik sağlığı hakkında bilgi verir. GSYİH, bireysel tüketim, devlet harcamaları, işletme yatırımları ve dış ticaret dahil olmak üzere birçok ekonomik faktöre bağlıdır.
Halka Arz Nedir?
Halka arz, bir şirketin hisse senetlerini veya tahvil gibi menkul kıymetleri, geniş bir yatırımcı kitlesine satışının yapılması işlemidir. Bu süreçte, şirket, hisse senetlerinin bir bölümünü veya tamamını halka açık bir şekilde satışa sunarak, kaynak elde eder ve yatırımcılara şirketin büyümesine ortak olma fırsatı verir. Halka arz, şirketin değerini artırabilir, finansal şeffaflığı artırabilir ve şirketin genişleyebilmesi için gerekli kaynağı sağlayabilir. Halka arz süreci, borsada işlem gören bir şirketin hisse senetlerinin fiyatını belirleyen arz ve talep faktörleri tarafından etkilenir.
İşsizlik Oranı Nedir?
İşsizlik oranı, çalışabilir nüfus içinde, iş arayan ve çalışmayan nüfusun oranını ifade eder. Bir ülkedeki işsizlik oranı, bir ekonominin sağlığı ve büyümesi hakkında önemli bir gösterge olarak kabul edilir. İşsizlik oranı, iş arayanların sayısını, iş gücüne dahil olan kişilerin sayısına böler ve yüzde olarak ifade eder. Yüksek işsizlik oranları, bir ülkedeki ekonomik faaliyetlerde düşüş ve sosyal sorunlarla bağlantılıdır, düşük işsizlik oranları ise bir ülkedeki ekonomik faaliyetlerin yüksek olduğunu ve insanların iş bulma konusunda başarılı olduklarını gösterir.
Jeton Nedir?
Jeton, birçok farklı alanda kullanılan, genellikle madeni para veya banknot yerine kullanılan, küçük bir metal veya plastik para yerine geçen bir ödeme aracıdır. Jetonlar, oyun makinelerinde, otomatik cihazlarda, otobüslerde ve çeşitli eğlence yerlerinde kullanılabilir. Ayrıca, bazı jetonlar toplanabilir veya hediyelik amaçlar için üretilebilir. Jetonlar, para birimi olarak kullanılmazlar ancak belirli bir değere sahip olabilirler ve genellikle bir amaca yönelik olarak tasarlanmıştır.
Kredi Notu Nedir?
Kredi notu, bireylerin veya şirketlerin geçmişteki finansal davranışlarına dayanarak, kredi risklerinin derecesini belirlemek için kullanılan bir değerlendirme sistemidir. Kredi notu, kredi kuruluşları tarafından, kişinin kredi alabilme riskini belirlemek için kullanılır ve bir kredi alındığında geri ödeme yapma olasılığını belirler. Kredi notu genellikle bir skor olarak ifade edilir ve en yaygın olarak kullanılan kredi notu sistemi FICO skorudur. Kredi notu, borç verenler tarafından incelenerek, kişinin ödeme geçmişi, kredi kullanımı, kredi ödemelerindeki düzenlilik gibi birçok faktör dikkate alınarak belirlenir ve yüksek kredi notu, daha düşük faiz oranları ve daha kolay kredi onayı gibi avantajlar sağlayabilir.
Likidite Nedir?
Likidite, bir varlığın veya finansal enstrümanın nakde çevrilmesi için ne kadar kolay veya hızlı olduğunu ifade eder. Bir varlığın likiditesi yüksekse, nakde çevrilmesi daha kolaydır ve bu da genellikle daha az kayıpla gerçekleştirilebilir demektir. Tersine, bir varlığın likiditesi düşükse, nakde çevirmek daha zor ve daha kayıplı olabilir. Likidite, finansal piyasaların etkinliği ve sağlığı açısından önemlidir, çünkü düşük likidite, fiyat istikrarını olumsuz etkileyebilir ve piyasadaki dalgalanmalara yol açabilir.
Mevduat Nedir?
Mevduat, bir bankaya veya diğer finansal kuruluşlara yatırılan bir tür para yatırma işlemidir. Mevduat hesapları, faiz kazanma fırsatı sunarak, yatırılan tutarın belirli bir süre boyunca saklanmasına olanak tanır. Mevduat hesapları, müşterilerin paralarını güvenli bir şekilde koruyabileceği ve belirli bir faiz oranı ile büyütebileceği bir seçenek olarak sunulur. Bu hesaplar aynı zamanda, para yatırıldığında ve belirli bir süre sonunda faiziyle birlikte geri çekildiğinde değişmez bir getiri sağlar. Bankaların mevduat hesapları, müşterilerin nakit ihtiyaçlarını karşılamalarına yardımcı olacak kadar likit olması nedeniyle popüler bir yatırım seçeneği olabilir.
Nominal Değer Nedir?
Nominal değer, bir finansal aracın üzerinde belirtilen, o araca atfedilen değerdir. Bu değer, genellikle hisse senetleri, tahviller, bonolar, opsiyonlar ve diğer finansal araçlar için belirlenir. Nominal değer, aracın piyasa değerinden farklı olabilir ve genellikle para birimi cinsinden ifade edilir. Nominal değer, bir aracın çıkarılması ve satışı sırasında belirlenir ve aracın yüzdesel değişimi, genellikle nominal değer üzerinden hesaplanır. Tahvil ve bono gibi borçlanma araçlarında nominal değer, yatırımcılara ödenecek faiz oranlarının ve vade sonundaki ana paranın hesaplanmasında kullanılır. Hisse senetleri için nominal değer, hisse senedinin fiyatı üzerinde doğrudan bir etkiye sahip değildir ve genellikle sadece yasal amaçlar için kullanılır.
Orta Gelir Tuzağı Nedir?
Orta gelir tuzağı, ekonomik büyüme sürecinde orta gelir seviyesinde bir düzeyde sıkışıp kalmayı ifade eden bir kavramdır. Bu durumda, bir ülke yüksek gelirli ülkelere kıyasla daha düşük ücretlerle üretim yapabilir ve nispeten ucuz işgücüne sahip olabilir. Ancak, yüksek gelirli ülkelerin teknolojik ilerlemeleri sayesinde verimlilik artışı ve rekabet avantajları elde etmeleri mümkün olurken, orta gelirli ülkelerde bu avantajlar kaybolur. Bu nedenle, orta gelirli ülkelerin yüksek gelir seviyelerine ulaşmak için yeni teknolojiler ve üretim yöntemleri geliştirmeleri gerekmektedir.
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) Nedir?
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV), belirli ürünlere ödenen bir tür dolaylı vergidir. Alkol, tütün, araçlar, cep telefonu gibi belirli tüketim malları üzerinden alınan bu vergi, ürünün niteliğine ve fiyatına göre farklılık gösterebilir. ÖTV, hem tüketicinin ürüne olan talebini azaltarak fiyat artışını engellemeyi, hem de devletin vergi gelirini artırmayı amaçlar. ÖTV, ürün fiyatının üzerine eklenerek tahsil edilir ve genellikle üretici, ithalatçı veya satıcı tarafından vergi ödemesi yapılır.
Para Nedir?
Para, ekonomik işlemlerde kullanılan, genel olarak kabul gören bir değişim aracıdır. Mal veya hizmetlerin fiyatını ölçmek, birikim yapmak ve ödeme yapmak için kullanılır. Para, bir ülkenin para birimi olarak da adlandırılır ve sadece kâğıt para ve madeni para ile değil, banka hesaplarındaki elektronik para birimi ve dijital para gibi diğer biçimlerde de var olabilir. Para, ekonominin temel bileşenlerinden biridir ve bir ülkenin para arzı, para politikaları ve para birimi değişim kurları gibi faktörler, ekonomik büyüme, fiyat istikrarı ve diğer makroekonomik göstergeler üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.
QR Kod Nedir?
QR kod (Quick Response code), iki boyutlu bir barkod sistemidir. Hızlı bir şekilde bilgi okuyabilen ve saklayabilen bu kare kod, çoğunlukla ürünlerin, web sitelerinin, uygulamaların ve diğer dijital platformların tanıtımı için kullanılır. QR kodu okuyan bir cihaz, kodun içindeki bilgileri anında okuyup işleyebilir, böylece ürünlerin veya hizmetlerin daha ayrıntılı bilgilerine ulaşmak veya ödemeleri yapmak gibi birçok işlemi kolaylaştırır. QR kodları, mobil ödemeler, promosyonlar, kişisel bilgilerin paylaşımı gibi birçok alanda kullanılmaktadır.
Resesyon Nedir?
Resesyon, bir ekonominin uzun vadeli büyüme trendine ters düşen, üretim ve gelirlerde belirgin bir azalma ile karakterize edilen bir dönemdir. Genellikle bir ülkedeki gayri safi yurt içi hasılanın (GSYİH) iki veya daha fazla çeyrek dönemde üst üste düşüş göstermesiyle tanımlanır. Bu durumda tüketici harcamaları, yatırımlar ve istihdam da azalır. Resesyonlar genellikle bir ekonomik krizle birlikte ortaya çıkar ve genellikle ekonomik toparlanmanın ardından gelir. Resesyon dönemlerinde, hükümetler genellikle mali teşvik ve parasal politikalar gibi ekonomiyi canlandırmak için önlemler alırlar.
Sıcak Para Nedir?
Sıcak para, yatırımcıların yüksek getiri elde etmek amacıyla kısa vadeli yatırımlar yapmak için bir ülkeye akıttığı parasal sermayedir. Bu tür yatırımlar genellikle yüksek risk içermekte ve sermaye hareketlerinin hızla gerçekleşebildiği ülkelerde gerçekleştirilmektedir. Sıcak para akışları, bir ülkenin ekonomisindeki dalgalanmalara neden olabilir ve para biriminin değerinde ani değişikliklere yol açabilir. Bu nedenle, ülkelerin para politikalarını ve makroekonomik göstergelerini yakından takip etmeleri önemlidir.
Şirket Birleşmesi Nedir?
Şirket birleşmesi, iki veya daha fazla şirketin varlıklarını ve operasyonlarını birleştirdiği bir işlem olarak tanımlanabilir. Bu işlem, şirketlerin finansal kaynaklarını birleştirerek ekonomik ölçeklerinden faydalanmalarına, pazar paylarını artırmalarına, rekabet güçlerini artırmalarına, işletme maliyetlerini azaltmalarına ve büyüme fırsatlarını artırmalarına yardımcı olabilir. Şirket birleşmeleri, farklı iş kollarından gelen şirketler arasında gerçekleşebileceği gibi, aynı iş kollarında faaliyet gösteren şirketler arasında da gerçekleşebilir. Birleşme işlemi, bir veya daha fazla şirketin diğer şirketler tarafından satın alınması veya şirketlerin bir araya gelerek yeni bir şirket oluşturması şeklinde gerçekleşebilir.
Tüketici Güven Endeksi Nedir?
Tüketici Güven Endeksi, tüketicilerin ekonomik durum, işsizlik, enflasyon ve geleceğe yönelik beklentileri gibi makroekonomik faktörlere olan güvenlerinin ölçüldüğü bir endekstir. Tüketici Güven Endeksi, genellikle bir anket formu kullanılarak belirlenir ve belirli bir dönemdeki tüketicilerin maddi durumları ve geleceğe yönelik beklentileri hakkında bilgi sağlar. Bu endeks, tüketicilerin ekonomik koşullara olan güven düzeylerini yansıtır ve ekonominin genel sağlığı hakkında önemli ipuçları sağlayabilir.
Uluslararası Para Fonu (IMF) Nedir?
Uluslararası Para Fonu (IMF), 1944 yılında Bretton Woods Konferansı'nda kurulmuş uluslararası bir kuruluştur. Amacı, küresel ekonomik istikrarı sağlamak ve üye ülkelerin ödemeler dengesi sorunlarına çözüm bulmaktır. IMF, üye ülkelerin para birimlerinin istikrarını ve değerini korumak için finansal destek sağlayabilir. Ayrıca, ekonomik ve mali reformların uygulanmasına ilişkin tavsiyelerde bulunur ve üye ülkelerin ekonomik politikaları hakkında raporlar yayımlar. IMF'nin en önemli faaliyetleri arasında üye ülkelerin kredibilitesini artırmak ve finansal istikrarı korumak amacıyla acil durum finansmanı sağlamak yer alır.
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) Nedir?
Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE), üretim sürecindeki emtiaların fiyat değişimlerini ölçen bir endekstir. Üreticilerin ürettikleri mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimleri gösterir. ÜFE, üretim aşamasında olan ve nihai tüketiciye ulaşmadan önceki mal ve hizmetlerin fiyatlarındaki değişimleri yansıtır. Bu nedenle, ÜFE, enflasyonun öncü göstergelerinden biridir ve nihai tüketici fiyat endeksi (TÜFE) ile birlikte ekonomik aktivitenin yönü hakkında ipuçları sağlar.
Vergi Nedir?
Vergi, devletin kamu harcamalarını karşılamak amacıyla vatandaşlardan ve şirketlerden aldığı zorunlu bir ödemedir. Vergi, ülkelerin ekonomik ve sosyal politikalarını uygulayabilmeleri için gerekli bir kaynak olarak kullanılır. Vergi oranları, ülkelerin ekonomik durumları, siyasi hedefleri ve vergilendirme politikalarına göre değişebilir. Vergi türleri arasında gelir vergisi, katma değer vergisi, kurumlar vergisi, emlak vergisi, özel tüketim vergisi gibi çeşitli kategoriler bulunmaktadır. Vergi toplama işlemleri, genellikle hükümetin yetkili kurumları tarafından yürütülmekte ve vergi mükelleflerinin yasal yükümlülüklerini yerine getirmeleri beklenmektedir.
Yatırım Nedir?
Yatırım, belirli bir miktardaki kaynağın, belirli bir getiri sağlamak amacıyla, bugünden bugüne veya gelecekte bir süre için farklı varlık türlerine yatırılmasıdır. Yatırım yapmak, birikimlerin değerlendirilmesi ve artırılması için yaygın bir yol olmakla birlikte, getirisi ve riski doğru orantılı olan bir işlemdir. Yatırım yapılacak varlık türleri arasında hisse senetleri, tahviller, emlak, altın, döviz ve daha birçok finansal araç yer alabilir. Yatırımcılar, yatırım yapacakları araçların getirisine, riskine ve likiditesine dikkat ederek karar verirler.
Zirve (Peak) Nedir?
Ekonomi veya finans terimi olarak "zirve" (peak), bir ekonomik döngüde, genellikle üretim, istihdam, işletme karı ve genel ekonomik aktivite gibi göstergelerin en yüksek seviyeye ulaştığı dönemi ifade eder. Bu, ekonominin en güçlü olduğu, tüketici ve işletme güveninin yüksek olduğu ve enflasyonun artmaya başlayabileceği bir dönemi ifade eder. Zirve, aynı zamanda ekonomideki hızlı büyümenin veya finansal piyasalardaki iyimserliğin zirvesi olarak da görülebilir.